بوشهر ۲۴: در دل طبیعت خشک و تشنه، جایی که گرمای سوزان تابستان بر جان درختان و جانوران سنگینی می‌کند، نقطه‌ای روشن از امید و حیات به چشم می‌خورد، آبشخورهایی که با دست‌های مهربان محیط‌بانان و دوست‌داران طبیعت ساخته شده‌اند، به‌سان چشمه‌ای کوچک در دل بیابان، حیات را به جان خسته حیات‌وحش باز می‌گردانند.
به گزارش ایرنا، این آبشخورها از مصالح ساده و مقاومی چون سنگ، سیمان یا حتی لاستیک‌های بازیافتی ساخته می‌شود، برخی‌شان با لوله‌کشی به منابع آب زیرزمینی یا مخازن آب متصل‌اند و برخی دیگر به‌صورت دستی و دوره‌ای توسط محیط‌بانان آبرسانی می‌شوند، کنار این آبشخورها بیشتر سینی‌هایی برای پرندگان کوچک، شیب ملایمی برای دسترسی حیوانات بزرگتر و حتی سنگ‌هایی برای ایستادن پرندگان تعبیه شده‌است.
در ساعات خنک صبحگاه یا دم‌دمای غروب، این آبشخورها تبدیل به نقطه‌ای از شلوغ‌ترین بخش‌های طبیعت می‌شوند، آهوان با گام‌هایی سبک از دل بوته‌ها بیرون می‌آیند، کبک‌ها و تیهوها با پرش‌های کوتاه خود را به لب آب می‌رسانند و گاهی صدای زوزه‌ای دوردست، نشان از حضور گرگ یا روباه در کمین دارد، اما در کنار آب، گویا همه حیوانات در عطش تشنگی، آتش نزاع را فراموش کرده‌اند.
اهمیت این آبشخورها در فصول گرم و خشک دوچندان می‌شود؛ بویژه در زیست‌بوم‌هایی مانند مناطق گرمسیری چون استان بوشهر که منابع طبیعی آب کمیاب هستند، این آبشخورهای مصنوعی گاه به آخرین امید برای بقا تبدیل می‌شوند، بویژه برای گونه‌های در معرض تهدیدی مانند یوزپلنگ آسیایی، کل و بز کوهی و گربه‌وحشی.
ساخت و نگهداری این آبشخورها کاری بی‌صدا اما عظیم است، محیط‌بانان در گرمای تابستان و سرمای زمستان، با گالن‌های سنگین آب در کوه و دشت می‌گردند تا این نقطه‌های حیات خشک نمانند. صدای شر شر آب در ظرف سنگی و جای پای حیواناتی که شبانه به سراغ آن آمده‌اند، گواهی بر ارزش بی‌بدیل این تلاش‌هاست.
آبشخورهای دست‌ساز، نمادی از همزیستی انسان و طبیعت هستند؛ یادآوری اینکه ما نیز بخشی از این چرخه‌ایم، و می‌توانیم با کمترین امکانات، بزرگ‌ترین تفاوت‌ها را در بقای زیستمندان ایجاد کنیم.
بوشهر با ۵۰۰ گونه جانوری، موثر در حفظ ذخایر ژنتیکی کشور
براساس اعلام اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر این استان یکی از نادرترین زیست‌بوم‌های جنوب کشور با بیش از ۵۰۰ گونه جانوری ثبت‌شده، نقشی مهم در حفظ ذخایر ژنتیکی کشور ایفا می‌کند.
موقعیت منحصربه‌فرد استان بوشهر در ساحل شمالی خلیج فارس بواسطه برخورداری از جنگل‌های حرّا، جزایر مرجانی، تالاب‌های ساحلی، کوهستان‌های زاگرس جنوبی، دشت‌های وسیع و سواحل ماسه‌ای، دارای تنوع بالای اکولوژیکی و زیستی است.
تاکنون قریب به ۵۰ گونه پستاندار، ۳۴۹ گونه پرنده، ۷۰ گونه خزنده، ۶ گونه دوزیست و بیش از ۲۵ گونه ماهی آب شیرین در این استان شناسایی شده‌اند.
این وضعیت نشان می‌دهد که وجود آبشخورهای طبیعی و مصنوعی می تواند باعث حفظ برخی از گونه‌ها از انقراض و یا تلف شدن آنها باشد و بیان کننده اهمیت وجود این آبشخورها در بیابان ها و مناطق کوهستانی است.
تغییرات اقلیمی تهدید جدی تنوع زیستی بوشهر
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی، تداوم خشکسالی و افزایش دمای هوا، فشار مضاعفی بر پوشش گیاهی و حیات وحش این استان وارد کرده و تهدیدی جدی برای تنوع زیستی منطقه به شمار می‌رود.
عبدالرحمن مرادزاده با اشاره به اثرات مشهود تغییر اقلیم بیان کرد: بررسی‌ها و پایش‌ها نشان می‌دهد خشکسالی منجر به کاهش تنوع گیاهی، رشد گونه‌های مهاجم و کاهش جمعیت گونه‌های جانوری حساس شده‌است.
وی افزود: در این میان، کاهش چشمگیر پرندگان مهاجر زمستان‌گذران ناشی از خشک‌شدن تالاب‌ها و آبگیرها از پیامدهای قابل توجه است که مستلزم مطالعات جامع‌تر و تأمین اعتبار برای پژوهش‌های تخصصی است.
مرادزاده بیان کرد: گونه‌های گیاهی بومی نظیر کنار و کهور ایرانی به دلیل مقاومت طبیعی در برابر گرما و کم‌آبی، نقشی مهم در تعدیل تنش‌های اقلیمی، ایجاد سایه و تأمین غذا برای وحوش دارند.
وی افزود: در کنار این‌ها، گونه‌هایی نظیر نخل، کاکتوس و آلوئه‌ورا نیز به عنوان گیاهان مقاوم، از ظرفیت‌های ارزشمند استان بوشهر در فضای سبز و زیستگاه‌های طبیعی به شمار می‌روند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست بوشهر اظهارکرد: از گونه‌های جانوری مقاوم به کم‌آبی می‌توان به آهو، جبیر، کل و بز اشاره کرد که نسبت به سایر گونه‌ها تحمل بیشتری در برابر تنش‌های اقلیمی دارند.
وی افزود: همچنین انواع خزندگان نظیر مار، لاک‌پشت و مارمولک‌ها نیز با این شرایط سازگار شده‌اند و در میان گونه‌های اهلی، بز و شتر بیشترین مقاومت را از خود نشان داده‌اند.
تدابیر در دست اجرا برای مقابله با اثرات تغییرات اقلیمی در بوشهر
مرادزاده با اشاره به تدابیر در حال اجرا برای مقابله با اثرات تغییرات اقلیمی گفت: کاشت گونه‌های بومی مقاوم به خشکی، احداث آبشخور در محل‌های تردد حیات وحش، تعلیف دستی در ایام خشکسالی و اجرای اقدامات پیشگیرانه برای کنترل آتش‌سوزی در زیستگاه‌های طبیعی، بخشی از تمهیدات در دستور کار است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست بوشهر تأکید کرد: در اجرای طرح‌های توسعه فضای سبز در مناطق آزاد، حاشیه شهرها، محدوده صنایع و جاده‌ها، توصیه جدی به استفاده از گونه‌های بومی همچون کنار و کهور ایرانی وجود دارد تا هماهنگی با شرایط اقلیمی حفظ شود.
مدیرکل محیط زیست استان بوشهر درباره گونه‌های دریایی گفت: موجودات ساحلی و دریایی با انطباق زیستی خود تلاش می‌کنند دوره‌های تنش اقلیمی را پشت‌سر بگذارند، اما گونه‌های حساسی مانند مرجان‌ها به‌شدت تحت تأثیر گرمایش آب قرار دارند که منجر به سفیدشدگی و تلفات وسیع شده است.
مراد زاده افزود: برای گذر از بحران خشکسالی، برنامه‌هایی همچون مدیریت منابع آبی زیستگاه‌ها، به‌کارگیری فناوری‌های نوین در پایش و مدیریت زیستی، ایجاد زیرساخت‌های سازگار با شرایط اقلیمی و تأمین منابع غذایی وحوش بویژه در دشتی اجرا می‌شود.
۳۰ آبشخور مصنوعی در استان بوشهر
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر گفت: در زمان حاضر حداقل ۳۰ آبشخور منصوعی در مناطق چهارگانه و شکار ممنوع ان استان فعال است، ضمن آنکه تعداد زیادی آبشخورهای طبیعی کوچک و پراکنده نیز در مناطق وجود دارد.
عبدالرحمن مرادزادهدر گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: مأموران اجرایی و کارشناسان محیط زیست با پایش های مستمر در مناطق حوزه استحفاظی خود کمبودها را بررسی و تمهیدات لازم برای افزایش آبشخورها یا دسترسی به منابع آب و مقابله با خشکسالی انجام شده‌است.
وی در باره اقدامات انجام شده برای بهسازی آبشخورها گفت: اقداماتی از قبیل بهسازی آبشخورهای مصنوعی و احیای آبخشورهای طبیعی در مناطق و عرصه‌های طبیعی همواره در دستور کار است و همه ساله با فرا رسیدن فصل گرما فعالیت‌ها شروع شده و بوسیله تراکتور و تانکر آبرسان انتقال آب انجام و چشمه‌ها نیز لایروبی و بهسازی می‌شوند.
مرادزاده درباره از کار افتادن چشمه‌ها وآبشخورهای طبیعی و یا مصنوعی در اثر خشکسالی گفت: بصورت دقیق نمی‌شود اعلام کرد اما خشکسالی‌های متمادی تاثیر زیادی بویژه روی چشمه‌های طبیعی دارد و کاهش دبی آب در آنها مشهود است، اما تلاش می‌شود آبشخورهای مصنوعی با تعداد بیشتر دفعات انتقال آب و غیره کمبودهای کنونی برطرف شود.
همیاری جوامع محلی و سمن‌ها در تامین آب حیات وحش
وی افزود: با توجه به فرا رسیدن فصل گرما ادارات و پاسگاه‌های محیط بانی اقدامات و برنامه‌های لازم در زمینه آبرسانی به آبشخورها و همچنین احیای آبشخورهای طبیعی توسط پرسنل محیط زیست و همیاری جوامع محلی شروع شده‌است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر گفت: همه گونه‌های حیات وحش در عرصه‌های طبیعی در معرض خطر کم ابی هستند؛ لیکن گونه‌های نشخوار کننده‌های بزرگ از قبیل آهو، کل وبز و قوچ میش بیش از بقیه نیاز به حمایت و تأمین آب در زیستگاه دارند.
مرادزاده بیان کرد: در زمان حاضر برای ساخت آبشخورهای مصنوعی و تامین آب آنها و احیای آبشخورهای طبیعی در بیشتر مناطق و عرصه‌های استان بوشهر، سازمان‌های مردم نهاد (سمن‌ها) و جوامع محلی در کنار محیط زیست اقدامات موثری انجام داده اند که این اقدامات بویه در شهرستان‌های دشتستان، دشتی و دیر و تنگستان که تمرکز بیشتری از وحوش شاخص را در خود دارند، مشهود بوده‌است.
لایروبی و ضد عفونی آبشخورهای مصنوعی
وی افزود: بیشتر مناطق استان بوشهر برای تامین آب و علوفه حیات وحش مشکل دارند، اما با توجه به شرایط زیستگاهی و تأثیر پذیری بیشتر وحوش مناطق دشتی از خشکسالی، وضعیت در این مناطق بحرانی تر از سایر مناطق از جمله مناطق کوهستانی است.
مرادزاده گفت: اداره کل حفاظت محیط زیست بصورت مستمر از آبشخورهای مصنوعی نمونه‌برداری می‌کند، همچنین لایروبی و ضدعفونی آنها با مواد استاندارد همواره در دستور کار محیط زیست قرار دارد.
کاهش پیامدهای ناشی از خشکسالی
وی افزود: اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر برای مقابله با خشکسالی و حفاظت از تنوع زیستی برنامه‌ها واقدامات موثری در دستور کار خود دارد وبا ایجاد آبشخورهای مصنوعی جدید و احیا چشمه‌ها در مناطق و ساخت آب‌انبار های ذخیره آب‌های سطحی، تهیه تراکتور و تانکر حمل آب و استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد و صنایع مستقر در این استان تلاش دارد مشکلات ناشی از این بحران خشکسالی را تقلیل دهد.