حامد عرب زاده
از هفتم مرداد، موتورهای قایق‌ها و لنج‌های صیادی در سواحل بوشهر دوباره روشن می‌شوند و شناورها دل به دریا می‌زنند؛ فصلی به‌ظاهر طلایی که در آن، میگو نه فقط محصولی اقتصادی، بلکه روزنه‌ای به زندگی برای صدها خانواده صیاد در گناوه، خارگ و دیگر بنادر جنوبی است.
آغاز فصل صید میگو در خلیج‌فارس همیشه با شور و تکاپو همراه است، اما سال‌های اخیر این شور با سایه‌ای از نگرانی همراه شده است؛ نگرانی از کاهش ذخایر، بالا رفتن هزینه‌های صید، و سردرگمی در بازار فروش.
نگرانی‌های صیادان
در گناوه، هر ساله صدها شناور سبک و سنگین برای صید میگو سازماندهی می‌شوند. سهم این بندر از صید میگو در استان بوشهر، قابل‌توجه و برای صدها خانواده حیاتی است. اما بسیاری از صیادان، با وجود شور آغاز فصل، نگران بازگشت هزینه‌های بالای فعالیت هستند.
افزایش قیمت یخ، تعمیرات، سوخت و نبود بیمه فعال و حمایتی باعث شده بسیاری از صیادان با حداقل امکانات به دریا بزنند؛ کاری که نه تنها بازده اقتصادی را کاهش می‌دهد بلکه خطرپذیری صید را هم بالا می‌برد.
در حالی که برخی از صیادان گناوه‌ای انتظار دارند با بارگیری مناسب میگو در همان هفته‌های اول، بخشی از بدهی‌های انباشته‌شان را تسویه کنند، اما نبود سیاست حمایتی و نبود زیرساخت مناسب برای فروش مستقیم محصول، به این امیدها ضربه زده است.
عبدالله خضری، یکی از صیادان باسابقه گناوه، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: صید میگو همیشه یکی از اصلی‌ترین منابع درآمد ما بوده، اما الان هزینه‌ها خیلی بالا رفته. قیمت یخ، سوخت، تعمیر موتور و حتی تأمین تور چند برابر شده، اما درآمد همان مانده است.
او با اشاره به فعالیت غیرمجاز برخی شناورهای صنعتی گفت: وقتی لنج‌های بزرگ بدون نظارت صید بی‌رویه می‌کنند، چیزی برای ما باقی نمی‌ماند. از صبح تا شب در دریا هستیم، آخرش هم دست خالی برمی‌گردیم.
خضری تأکید کرد: ما نیاز به حمایت داریم؛ نه فقط وام و وعده، بلکه باید بازار فروش درست شود، واسطه‌ها کم شود و هزینه‌ها منطقی باشد. اگر همین‌طوری پیش برود، خیلی‌ها قید دریا را می‌زنند.
خارگ؛ صید کم، اما ریشه‌دار
جزیره خارگ، با همه موقعیت صنعتی و راهبردی‌اش، هنوز هویتی دریایی و بومی دارد. اگرچه تعداد صیادان میگو در این جزیره محدودتر از بنادر اصلی است، اما برای مردم بومی، صیادی یک شغل نیست، یک میراث است.
صیادان خارگ، که اغلب با قایق‌های کوچک و سنتی به صید می‌پردازند، همچنان با رسم و آداب قدیمی دل به دریا می‌زنند. نبود پشتیبانی از این نوع صید سنتی، خطر فراموشی آن را به‌دنبال دارد. در شرایطی که خارگ بیشتر با نفت و صنعت شناخته می‌شود، حفظ و احیای صیادی سنتی در این جزیره، نه تنها یک ضرورت اقتصادی، بلکه یک وظیفه فرهنگی است.
علی دشتی، یکی از صیادان قدیمی خارگ در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: ما از بچگی با صید بزرگ شدیم. هر سال که فصل میگو شروع می‌شود، حس زندگی دوباره به جزیره برمی‌گردد. برای ما میگو فقط یک محصول نیست، بخشی از زندگی و هویت ما است.
او با اشاره به مشکلات صیادان سنتی افزود: امکانات ما محدود شده، یخ‌ساز درست‌وحسابی نداریم، قیمت سوخت بالاست و کسی هم از ما حمایت نمی‌کند و با این حال، دلمان به دریاست.
وی خواستار توجه بیشتر مسئولان به صیادان بومی خارگ شد و افزود: اگر صید سنتی را حمایت نکنند، نسل بعدی دیگر قایق دست نمی‌گیرد، موبایل دست می‌گیرد و این فرهنگ از بین می‌رود.
ذخایر در خطر، صیاد در فشار
کارشناسان شیلات و فعالان محیط زیست هشدار داده‌اند که ذخایر میگو در خلیج‌فارس با تهدید جدی روبه‌روست. صید بی‌رویه، ورود شناورهای صنعتی غیرمجاز، تغییرات اقلیمی و کاهش کیفیت زیستگاه‌ها، عوامل کاهش ذخایر طبیعی میگو در سال‌های اخیر بوده‌اند.
با این حال، همچنان نظارت مؤثری بر شناورهای متخلف وجود ندارد و صیادان سنتی، در رقابت نابرابر با صیادان صنعتی، سهم کمتری از دریا می‌برند.
در شرایطی که بسیاری از این صیادان هیچ شغل جایگزینی ندارند، کاهش صید به معنای فشار معیشتی و حتی ترک شغل اجدادی است.
دریا سخاوتمند است؛ به شرط آنکه منصفانه با آن رفتار شود
مدیرکل شیلات استان بوشهر از اجرای طرح دریابست در آب‌های خلیج‌فارس خبر داد و گفت: این طرح تا ششم مرداد ادامه دارد و صید میگو برای قایق‌ها از هفتم و برای لنج‌ها از هشتم مردادماه آغاز خواهد شد.
عقیل امینی افزود: هر ساله در آستانه فصل صید میگو، طرح دریابست در سواحل استان بوشهر اجرا می‌شود و امسال نیز طبق تصمیم کمیته مدیریت صید استان، این طرح از فردا آغاز می‌شود و تا ششم مردادماه ادامه خواهد داشت.»
وی افزود: در مدت اجرای دریابست، هرگونه فعالیت صیادی در محدوده دریایی استان بوشهر ممنوع است و صیادان باید از ورود به دریا خودداری کنند.
مدیرکل شیلات استان بوشهر با اشاره به اهداف اجرای این طرح تصریح کرد: دریابست فرصتی برای بازسازی ذخایر آبزیان، مقابله با صید غیرمجاز و آماده‌سازی شناورها و صیادان برای فصل صید میگو است که هم‌زمان با سایر استان‌های جنوبی کشور اجرا می‌شود.
امینی در ادامه با اشاره به زمان آغاز فصل صید میگو در آب‌های استان بوشهر بیان کرد: بر اساس مصوبه کمیته مدیریت صید، صیادان دارای قایق از هفتم مردادماه و لنج‌ها از هشتم مردادماه اجازه فعالیت در دریا را خواهند داشت.
وی همچنین گفت: با توجه به شرایط جوی، این تاریخ‌ها ممکن است تغییر کند و تصمیم نهایی پس از اعلام رسمی سازمان هواشناسی اتخاذ خواهد شد.
مدیرکل شیلات استان بوشهر از صیادان خواست تا در دوره اجرای طرح دریابست، مقررات را به‌طور کامل رعایت کنند تا زمینه برای صید پایدار و حفظ ذخایر آبزیان فراهم شود.
آغاز صید میگو در خلیج‌فارس، بویژه در نقاطی چون گناوه و خارگ، همواره نشانه‌ای از زندگی و حرکت بوده است. اما امروز این حرکت نیازمند پشتوانه است؛ پشتوانه‌ای که باید از زمین (سیاست و برنامه‌ریزی) باشد، نه فقط از دریا.
اگر به‌دور از شعار، برنامه‌ریزی درستی برای پشتیبانی از صیادان و صید پایدار انجام شود، می‌توان امید داشت که این فصل کوتاه، دست‌کم سفره‌ای گرم و مطمئن برای صیادان خسته جنوب باشد؛ صیادانی که هر روز با دل‌سپردن به امواج، برای یک لقمه نان حلال، جانشان را به خطر می‌اندازند.